Από την Μαρία Αϊβαλιώτη,
Τα καλοκαίρια μας έχουν τη γεύση της ντομάτας, η περίφημη χωριάτικη σαλάτα μας για την οποία τρελαίνονται όλοι οφείλει εν μέρει τη νοστιμάδα της στην ντομάτα. Κι όμως, αυτό το φρούτο, που λανθασμένα λογίζεται ως λαχανικό, αν κι έχει επικρατήσει με τον καιρό, με το εκτυφλωτικό χρώμα, αυτό του πάθους δεν έχει ελληνικές ρίζες.
Το επίσημο όνομά της, που της απέδωσε ο Γάλλος βοτανολόγος Joseph Pitton de Tournefort, είναι Lycopersiconesculentum που κατά λέξη μεταφρασμένο σημαίνει ροδάκινο του λύκου (λυκοροδάκινο). Ροδάκινο γιατί το σχήμα της είναι κι αυτό στρογγυλό και η σάρκα της χυμώδης και η αναφορά στον λύκο έγινε γιατί η ντομάτα εσφαλμένα θεωρήθηκε δηλητηριώδης κι άρα επικίνδυνη. Η άδικη αυτή ονομασία της ντομάτας οφείλεται ουσιαστικά στην παρανόηση του βοτανολόγου Tournefort που την συνέδεσε με ένα παρόμοιο φυτό που αναφέρεται σε διάφορα γραπτά του 3ου αιώνα μ.Χ. στα οποία σημειώνεται ότι το χρησιμοποιούσαν για την εξόντωση των λύκων.
Η ντομάτα κατάγεται από τη Λατινική Αμερική και συγκεκριμένα εντοπίστηκε για πρώτη φορά σε περιοχές της κεντρικής και νοτιοδυτικής Αμερικής. Το όνομά της στη γλώσσα των Αζτέκων ήταν tomatl, οι Ισπανοί κατακτητές την ονόμασανtomate και στη συνέχεια οι Άγγλοι προσαρμόζοντάς την στη δική τους γλώσσα την προσφώνησαν tomato. Το 1519, ο Ισπανός εξερευνητής-κατακτητής Herman Cortez, που κατέλαβε το Μεξικό, είδε για πρώτη φορά το πώς παράγεται η ντομάτα στους κήπους του Αυτοκράτορα Μοντεζούμα Β’. Στα μέσα του 16ου αιώνα, η ντομάτα, μέσω των Ισπανών, καταφθάνει στην ευρωπαϊκή ήπειρο και το 1595 έχουμε την πρώτη αναφορά σε αυτήν σε βιβλίο. Στην αρχική δεν την έτρωγαν, αφού είχε τη φήμη δηλητηριώδους λαχανικού, και την χρησιμοποιούσαν ως διακοσμητικό φυτό λόγω του χρώματός και σχήματός της. Η πρώτη ποικιλία που έφθασε στην Ευρώπη δεν είχε αυτό το περίφημο κόκκινο χρώμα, αλλά κίτρινο και το μέγεθός της ήταν αρκετά μικρό. Γι’αυτό και στην Ιταλία και Ισπανία η ντομάτα ήταν γνωστή ως και κίτρινο μήλο (pomo d’oro).
Αν και η Ιταλία έγινε η πρώτη χώρα, εκτός Νότιας Αμερικής, που καλλιεργήθηκε η ντομάτα, έπρεπε να περιμένουμε μέχρι και τον 18ο αιώνα για να αρχίσει να εκτιμάται η γεύση της, κι αυτό συνέβη με την εκ νέου εισαγωγή της στην αμερικανική γη και πιο συγκεκριμένα στη Βόρεια Αμερική. Στον λεγόμενο Νέο Κόσμο, οι κάτοικοι του ήταν οι πρώτοι που την πρόσθεσαν στη διατροφή τους. Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Thomas Jefferson και ο βοτανολόγος- ερευνητής George Washington Carver ήταν εκείνοι που συντέλεσαν στο να γίνει η ντομάτα ένα πολύ δημοφιλές λαχανικό στην πατρίδα τους και κυρίως στις χαμηλές οικονομικά κοινωνικές ομάδες.
Το 1897 η ντομάτα μπαίνει σε κάθε σπίτι με τη μορφή της ντοματόσουπας σε κονσέρβα. Οι ιδιότητες της την καθιστούν ως το πιο εύκολο λαχανικό που μπορεί να κονσερβοποιηθεί, γεγονός που την καθιστά ως και το πιο δημοφιλές παγκοσμίως. Στην Ελλάδα, ήρθε το 1818 μαζί με την πατάτα. Σήμερα, υπάρχουν περίπου 90.000 ποικιλίες ντομάτας σε διάφορα χρώματα (κόκκινο, κίτρινο, πράσινο, πορτοκαλί) και σχήματα (τσέρι, αυγουλωτές, πομοντόρο κτλ), ενώ οι συνταγές στις οποίες την βρίσκουμε είναι πραγματικά αμέτρητες.