Τα όσπρια αποτελούν απαραίτητο στοιχείο της μεσογειακής διατροφής, κι όχι τυχαία, αφού είναι η δεύτερη πιο σημαντική κατηγορία τροφίμων μετά τα σιτηρά. Βασική πηγή πρωτεϊνών για τον οργανισμό μας, τα όσπρια βρίσκονταν στην πρώτη θέση της διατροφής μας ως βασική τροφή για πολλά χρόνια, αν και τους είχαν δώσει την, όχι και τόσο κολακευτική, ονομασία το κρέας των φτωχών, εξαιτίας της συχνότατης κατανάλωσής τους από τις χαμηλές κοινωνικές τάξεις που δεν μπορούσαν να τρέφονται με κρέας σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Με την ονομασία ”όσπρια” χαρακτηρίζονται τα φυτά και οι αποξηραμένοι ώριμοι καρποί μιας οικογένειας φυτών που ανήκουν στην κατηγορία των Χεδρωπών (Leguminosae) ή Κυαμιδών (Fabaceae). Η ιστορία τους είναι άρρηκτα δεμένη με την ιστορία κι εξέλιξη του ανθρώπινου είδους, αφού εμφανίστηκαν αρκετά νωρίς στη Μεσόγειο, αλλά και την Ασία και την Αμερική, κι είναι από τα πρώτα καλλιεργήσιμα είδη. Μάλιστα οι φακές θεωρούνται το πρώτο από τα όσπρια που καλλιέργησε ο άνθρωπος, αφού σπόροι φακής έχουν βρεθεί σε περιοχές της Συρίας και της Παλαιστίνης που χρονολογούνται περίπου το 10.000π.Χ. Οι αρχαίοι Έλληνες την κατανάλωναν ως σούπα, ενώ την χρησιμοποιούσαν και για την παρασκευή του ψωμιού.Τα ρεβίθια προέρχονται πιθανότατα από τη Μέση Ανατολή ή την περιοχή του Καυκάσου. Αρχαιολογικές πηγές αποδεικνύουν πως η καλλιέργειά τους χρονολογείται από την τρίτη ως την τέταρτη χιλιετηρίδα π.Χ., ενώ η πρώτη γραπτή αναφορά για την παρουσία τους βρίσκεται στην Ιλιάδα του Ομήρου. Αντίθετα τα φασόλια έχουν τις ρίζες τους στην Αμερική και μάλιστα στο Περού, και οι Ισπάνοι κατακτητές ήταν εκείνοι που τα έκαναν γνωστά στους Ευρωπαίους.
Ο Umberto Eco αναφέρει χαρακτηριστικά ότι τα όσπρια είναι η μεγαλύτερη ανακάλυψη, δικαιολογώντας την απάντησή του, σημειώνοντας πως «χωρίς τα όσπρια η ανθρωπότητα δεν θα είχε καταφέρει να φθάσει ούτε ως το Μεσαίωνα. Αυτό υποστηρίζει η επιστήμη και μάλιστα με αποδείξεις. Όταν η Ευρώπη τον 11ο αιώνα π.Χ. μετρούσε μόλις 20 εκατομμύρια κατοίκους, τους οποίους επιπλέον μάστιζε η φτώχια και η ασιτία, τα όσπρια έδωσαν την κρίσιμη απάντηση και ταυτόχρονα την ώθηση για την αύξηση του πληθυσμού. Γιατί οι φτωχοί εργάτες καταναλώνοντας περισσότερες πρωτεΐνες έγιναν ρωμαλέοι, μακροβιότεροι και… φυσικά γονιμότεροι».
Τα όσπρια κρίνονται απαραίτητα στη διατροφή μας, αφού περιέχουν υψηλά ποσοστά πρωτεϊνών κι υδατανθράκων. Αποτελούν πηγή φυτικών ινών, σιδήρου, φωσφόρου, φυσικών αντιοξειδωτικών και παράλληλα έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε αλάτι και λιπαρά. Βοηθούν στη σωστή λειτουργία του εντέρου, στον έλεγχο της πίεσης, στη μείωση της χοληστερίνης, προστατεύουν από διάφορους τύπους καρκίνου, και παράλληλα, σύμφωνα με μελέτες, τα όσπρια περιλαμβάνονται στα μακροβιοτικά τρόφιμα. Μάλιστα, ο Πλίνιος είχε αναφερθεί στις θεραπευτικές ιδιότητες της φακής.
Καταναλώνοντάς τα ως σαλάτα, ως σούπα, βάζοντας τα στο φούρνο μαζί με διάφορα λαχανικά ή στην κατσαρόλα για να γίνουν γιαχνί, φτιάχνοντας πουρέ και κεφτέδες ή επιλέγοντας να τα μαγειρέψουμε μαζί με κρεατικά ή ακόμα και με ρύζι, το σίγουρο είναι ότι επωφελούμαστε των ιδιοτήτων τους, καθιστώντας καλύτερη την διατροφή μας.
Μαρία Αϊβαλιώτη
