Από τους πιο αγαπημένους ξηρούς καρπούς, κελυφωτό ή όχι, ψημένο ή άψητο, αλατισμένο ή ανάλατο, το φιστίκι είναι μια νοστιμιά που λίγο ή πολύ έχουμε όλοι στην καρδιά μας. Μία τόσο μικρή μπουκίτσα, που στο κέλυφός της όμως κρύβει τεράστια παράδοση και ιστορία. Η καταγωγή της εντοπίζεται στην κεντρική Ασία, αν και αρχικά Ευρωπαίοι εξερευνητές πίστευαν ότι η πατρίδα της φιστικιάς ήταν η Συρία. Ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η ιστορία αυτού του ξηρού καρπού φτάνει πίσω στα 1700 π.Χ., βασιζόμενοι στην Γένεση της Παλαιάς Διαθήκης, όπου ο Ιακώβ συμβούλευσε τους γιους του να φέρουν από τη Χαναάν τα καλύτερα προϊόντα της χώρας, όπως μέλι, καρύδια και φιστίκια.
Στην αρχαία Ελλάδα, ο Θεόφραστος (300 π.Χ.) στο έργο του «Περί φυτών ιστορία» περιγράφει το φιστίκι ως ένα καρπό που θυμίζει το αμύγδαλο, αλλά με πιο νόστιμη γεύση. Ο Διοσκουρίδης τον 1ο αιώνα μ.Χ αναφέρει ότι τα φιστίκια από τη Συρία έχουν και φαρμακευτικές ιδιότητες, ενώ ο ποιητής Νίκανδρος είναι ο πρώτος που θα “βαφτίσει” το δέντρο της φιστικιάς «πιστακιά», από την περσική λέξη «πίστα» που σημαίνει φιστίκι ή φιστικιά (εξού και το σημερινό pistachio της Αγγλικής, pistache της Γαλλικής κοκ). Όσον αφορά τη Μεσόγειο, από τον Πλίνιο μαθαίνουμε ότι, κατά το τέλος της βασιλείας του αυτοκράτορα Τιβέριου, περί το 30 μ.Χ., το φιστίκι εισήχθη από τη Συρία στην Ιταλία, τη Γαλλία και την Ισπανία και από εκεί στη Σικελία, το Αλγέρι και την Τύνιδα.
Στη σύγχρονη Ελλάδα, ήδη από το 1856 φυτεύονται ορισμένες φιστικιές στη Ζάκυνθο και στον Πύργο Ηλείας, αλλά εκείνος που έδωσε το έναυσμα για την ευρεία καλλιέργεια φιστικιού ήταν ο εισαγωγέας σοκολάτας Δημήτριος Παυλίδης, ο οποίος δημιούργησε τον πρώτο φιστικεώνα στο κτήμα του στο Ψυχικό. Βέβαια, η διάδοση του ξηρού καρπού στην Ελλάδα ξεκίνησε στον Βοτανικό Κήπο το 1869, όπου ο διευθυντής του Δημοσίου Δενδροκομείου Θεόδωρος Ορφανίδης και ο διάδοχός του Γεννάδιος ξεκίνησαν να πολλαπλασιάζουν τη φιστικιά.
Το παράδοξο της ιστορίας είναι πως στην Ελλάδα, όπου το πλέον γνωστό και αγαπημένο φιστίκι είναι αυτό της Αίγινας, στο νησί δεν υπήρχαν οργανωμένες καλλιέργειες μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα. Ο γιατρός Νικόλαος Περόγλου ήταν εκείνος ο οποίος έφερε στην Αίγινα τη φιστικιά, πιθανότατα από τη Συρία. Η καλλιέργεια ξεκίνησε στο κτήμα του, η οποία σιγά σιγά επεκτάθηκε σε όλο το νησί. Μέχρι το Μεσοπόλεμο το φιστίκι έγινε το κύριο προϊόν του νησιού, και αυτό γιατί η φιστικιά ευδοκίμησε στα εδάφη και το κλίμα του νησιού, αποκομίζοντας στους παραγωγούς τεράστια κέρδη. Έτσι, το αιγινήτικο φιστίκι έγινε ο πιο διάσημος κελυφωτός ξηρός καρπός σε όλη την Ελλάδα, ενώ το 1996 η ονομασία «φιστίκι Αιγίνης» καταχωρήθηκε ως ΠΟΠ.
Στο νησί έχει πλέον καθιερωθεί κάθε Σεπτέμβρη το φεστιβάλ φιστικιού Aegina Fistiki Fest. Μάλιστα, στα πλαίσια του φεστιβάλ του 2011 δημιουργήθηκε από τη Λέσχη Αρχιμαγείρων Ελλάδος παστέλι από φιστίκι μήκους 40 μέτρων, το οποίο συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο Γκίνες και είναι το μεγαλύτερο στην κατηγορία του. Φέτος, το Aegina Fistiki Fest θα πραγματοποιηθεί για 4η συνεχόμενη χρονιά, με πλούσια δρώμενα για μικρούς και μεγάλους. Σε κάθε περίπτωση, την επόμενη φορά που θα επισκεφθείτε το νησί, μην παραλείψετε να προμηθευτείτε το σακουλάκι σας με φιστίκια Αιγίνης!
Άννα Ευθυμίου